Tarih Aynasında Ziya Gökalp

Rusya’da yaşayan Müslüman Türkler, bilhassa Meşrutiyet’ten itibaren İstanbul’a gelerek Türkçülük fikirlerini yaymaya başlamışlardır. Mesela bunların en mühimleri sayılabilecek olan Hüseyinzade Ali (Turan), Ziya’nın da Türkçülük mevzuunda hocasıdır.

Y. Hikmet Bayur’a göre, Osmanlı Türklerinin Türkçülüğü duymalarının bir başka sebebi de yine dışarıdan gelen kışkırtmalarla, devletin bir kısım tebaasının millî duygulara kapılarak istiklâl istemeleri veya isyan etmeleridir. Yunancılık, Bulgarcılık, Arnavutçuluk gibi akımlar Türkçülüğün uyanmasına yol açtı. Ancak her iki sebebin de altında doğrudan veya dolaylı olarak yabancı parmağı yatmaktadır.

Enver Paşa’nın, babası M. Celaleddin Paşa’dan alarak geliştirdiği bu, Türklerin aslı meselesi daha sonra Yusuf Ziya tarafından kaynak olarak alındı ve Türk Tarih Kurumu’nun ortaya attığı Türkçü tarih tezinin esası oldu [101]

M. Celâleddin Paşa, aslen Polonyalıdır. 1848 İhtilâli’nde başarısızlığa uğrayınca bir kısım vatandaşlarıyla Osmanlıya sığınmıştır. Asıl adı Constantin Borgenski’dir.

Gökalp’e Türkçülük aşılayan ilk kaynaklar, kendi ifadesine göre Ahmed Vefik Paşa’nın Lehçe-i Osmanî’si ile Süleyman Paşa’nın Tarih-i Âlem’idir. Ona göre bu iki zat, Türkçülüğün “ilk babaları”dır.[82]

Osmanlı münevverlerinde Türkçülük meylini ilk uyandıran eserlerden biri de, Mustafa Celâleddin Paşa’ya aittir. Eser, 1869’da İstanbul’da Fransızca olarak neşredildi: Les anciens Turcs (Eski Türkler).