Akıllı Türk Makul Tarih

İbn Nefîs’in dediği gibi ne eski eski olduğu ne de yeni yeni olduğu için bizâtihi değerli olur; yalnızca hakîkat ve hayra ne kadar denk düştüğü bir düşünce ve eylemi değerli kılar.

kişi başkalarının yanlışını tespit ederek kendi doğrusunu savunamaz.

Anılar ne zaman uğurlarında tehlikeyi göze alıp savaşılmaya değer? Nietzsche bu soruyu, “Geleceğini kurmak isteyen kişi geçmişini anlamlı kılar.” diyerek yanıtlar. Deyiş açık: Geleceğini kurmak isteyen geçmişini kurcalar. Çünkü anılarımız şimdiyle ve gelecekle ilişkilendirildikleri oranda korunur ve ancak bu şekilde savunulurlar.

Bilmekten korkanlar belirsizliğe sığınırlar; tarihten korkanlar da mite… Hâlbuki bir milletin geleceği korkuya, dolayısıyla mite dayalı inşa edilemez. Değil mi ki İstiklâl şiirimiz “Korkma!” diye başlıyor.

Neyi bilmeyenlerin nasıl ve niçin üzerinde konuşması heva ve heveslerini ne yerine koymaktan başka bir anlam taşımaz. Malûmâtın yanlış olduğu yerde de yorumun sıhhati tartışılmaz. Bu çerçevede tarihî bir olgunun idrâkinde maddî neden neyi, manevî neden niçini, fikrî neden nasılı bilmeyi şart koşar.

Bir medeniyetin tarih ve medeniyet perspektifinde yoksanız vicdanında da karşılık bulamazsınız.

Öyleyse kendi dünyanı kur, orada kök sal, derinleş. Başkasının dünyasına özenen, o dünyayı taklit eden kendi dünyasını kaybeder. Araç olan, amaç hâlini alır. Öyle ya Tanzimat’tan bu yana mukâbele-i bi’l-misl ilkesiyle yola çıkanlar kendi misâllerini kaybettiler, kendileri misâl olmaktan çıktılar. İhtiyaç amaç oldu; amaç ise ihtiyaç.

Ünlü Çinli bilge Konfüçyüs’e “Toplumun kaderi eline verilse ilk ne yapardın?” diye sorulunca şöyle yanıt verir: “İlk olarak toplumun kendileriyle iş gördüğü kavramları değiştirir; yerlerine yenilerini koyar ve her birini tanımlardım.” Yanıtın hikmetini anlamayanlara bir örnek de verir bilge: “Eğer bir toplumda anne yalnızca ‘çocuk doğuran’ anlamına gelmeye başlamışsa bu kavramı kaldırır, yerine manneyi koyar ve ‘çocuğu doğuran, büyüten, terbiye eden, ilk eğitimini veren, hayata hazırlayan, vb...’ şeklinde tanımlardım.” Bilgenin dediği açık: Bir toplumun vicdanî ve idrâkî ayarı, o toplumun değerlerinin ve kavramlarının ayarlarıyla ilgilidir; ayarı bozulan toplumun hastalığının göstergesi, vicdanî hassâsiyetleri ile idrâkî mensûbiyetlerinin değişmeye başlamasıdır.

vicdanî terbiye ile idrâkî talîm bireyin toplumsal hassâsiyeti ile kültürel mensûbiyetini tayin eder.

ne dogma ne de duygu eleştiri kaldırır; çünkü eleştiri ancak idrâkin işidir.